در بارۀ کتاب 14 جلدی و آماده انتشار "روایتی از ادبیات فارسی در تبعید" نوشتۀ ملیحه تیره‎گل

اخیراً خانم ملیحه تیره‌ گل، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی و هنری، چهاردهمین و آخرین جلد اثر سترگ پژوهشی، نقد و بررسی ادبیات فارسی در تبعید را به پایان برده و آمادۀ چاپ کرده است.  

ملیحه تیره گل پژوهشگری آگاه و پر کار است. تلاش او در پی‌گیری و بررسی ادبیات معاصر بویژه ادبیات آفریده شده توسط هنرمندان ایرانی در تبعید، بی‌وقفه و بسیار چشم‌گیر و تحسین برانگیز بوده است. تیره گل در امریکا اقامت دارد، و همه­ی فعالیت‌های ادبیِ خود را در خارج از ایران منتشر کرده است. او علاوه بر انتشار کتاب‌های شعر، نقد ادبی، نقد فرهنگی و مقالات متعددی که در نشریات برون مرز یا تارنمای شخصی‌ی اش به نام «غرفه‌ی آخر»- منتشر کرده است، کتاب مفصلی با نام "مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید" نوشته است که به چاپ دوم هم رسید.* این کتاب که استوار بر جنبه‌های نقد نظری است، نه تنها جایگاه ویژه‌ای در معرفیِ ادبیات فارسی در تبعید دارد که نخستین سنگ بنای عظیم و شکوهمندی است که ملیحه تیره­­گل سال­های زیادی را وقف بوجود آوردن آن کرده است. کتاب 14 جلدی "روایتی از ادبیات فارسی در تبعید" که بیش­تر از جنبه­های نقد کاربردی برخوردار است، حاصل سال­ها پژوهش، بررسی، نقد و معرفیِ آثار مختلف ادبی و فرهنگیِ ایرانیان - چه در داخل و چه در تبعید - است.

گرچه هدف اصلیِ نویسنده در این مجلدات نیز مانند گذشته جمع آوری، تجزیه و تحلیل و معرفی آثار ادبیِ آفریده شده در خارج از ایران بوده است، اما برای توضیح شرایطی که آثار ادبی در تبعید را آفریده‌اند، ذکر رخدادها و پدیده‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج از ایران ضرورتی انکارناپذیر داشته است. بنابراین تمامی­ی این مجموعۀ 14 جلدی، فقط مختص «ادبیات تبعید» نیست، بلکه هم ریشه­های فرهنگ توارثی را می­کاود، هم رویدادها و مناسبات جاری در «کانون» (ایران) را به ملاحظه می­گذارد، و هم مناسبات سیاسی/ فرهنگی/ اجتماعیِ جاری در "پیرامون" (زیستگاه تازه­ی تبعیدیان/ مهاجران) را به عنوان آبشخور ذهنیت نویسنده­ی تبعیدی در نظر می­گیرد. 

ملیحه تیره گل در مصاحبه‌ای** در بارۀ ادبیات تبعید می‌گوید: "تا زمانی که یک متن، بدون سانسور (چه سانسور حکومتی و چه خودسانسوری) در سرزمین مادریِ نویسنده قابل انتشار نباشد، یک متنِ "تبعیدی" است؛ و تا زمانی که نویسنده، به خاطر درونه‌ی متنی که نوشته یا می‌‌نویسد، در سرزمین مادری در معرض ناامنی قرار دارد یا قرار داشته باشد، نویسنده‌ای "تبعیدی" است؛ فرقی هم نمی‌‌کند که آن متن، به زبان مادریِ نویسنده باشد یا با زبانِ کشور میزبان؛ فرقی هم نمی‌‌کند که این نویسنده، "درون‌مرزی" باشد یا "برون‌مرزی"؛ فرقی هم نمی‌‌کند که این نویسنده، خود را "تبعیدی" بنامد یا "مهاجر" یا "به حاشیه‌رانده‌ شده"."

برای آشنائی خوانندگان با محتویات کلی 14 جلد کتاب "روایتی از ادبیات فارسی در تبعید" که در انتظار انتشار است، عنوان هر جلد، در ذیل ذکر می‌شود:
جلد اول: کیستیِ ما - جلد دوم: پایان پادشاهی و آغاز جمهوریِ اسلامی- جلد سوم: چیستی­های کانون ما- جلد چهارم: چیستی­های پیرامون ما + شناسنامه­ی ما- جلد پنجم:  کانون نویسندگان ایران در خانه و در تبعید+ گفتمان روشنفکر و روشنفکری- جلد ششم (1): جنبش­های سیاسی در تبعید- جلد ششم (2): نقد و نظر سیاسی- جلد هفتم: ادبیات زندان- جلد هشتم: درگذشتگان در تبعید- جلد نهم: داستان + نمایش­نامه + فیلم­نامه + به زبان­های دیگر+ گردآورده­ها- جلد دهم: شعر فارسی: کهن­سرائی+ ترانه­سرائی+ طنزپردازی- جلد یازدهم: شعر فارسی شاخه­ی نوپردازی- جلد دوازدهم (1): نقد و تئوری­های ادبی، جلد دوازدهم (2): نقد پیرامون چهار گفتمان اجتماعی. 
متأسفانه سال‌های متمادی کار برای آفرینش و اتمام این بنای رفیع ادبی؛ بخش مهمی از سلامتی ملیحه تیره گل را در گرو خود گرفت. تارنمای پرتو،  همراه با خوانندگان خود، ضمن ابراز تبریک به خانم تیره‌گل بخاطر کلیه تلاش‌های ادبی‌اش، بویژه 14 جلد کتاب "روایتی از ادبیات فارسی در تبعید" که آمادۀ انتشار است، بازگشت او را پس از بیماری سخت و طولانی، به عرصۀ زندگی و ادبیات خوش‌آمد گفته، آرزوی سلامتی کامل، و ادامه راه پُر بارش را دارد.

چهارم آوریل 2018

فهرست آثار ملیحه تیره گل

* از خفای خود (مجموعه شعر)، با نام «م. رازین»، امریکا: انتشارات مزدا، ۱۳۶۶
* کاکتوس (مجموعه شعر)، امریکا: ترای ایمج، ۱۳۷۳
* و کوه جواب میدهد (نقد ادبی)، امریکا: انتشارات ترای ایمج، ۱۳۷۴
* اندیشه در شعر اسماعیل خوئی و خاستگاه اجتماعی آن (نقد فرهنگی)، انتشارات یوتاچ، ۱۳۷۵
* مقدمه ای بر ادبیات فارسی در تبعید، امریکا: انتشارات یوتاچ، چاپ اول ۱۳۷۷، چاپ دوم ۱۳۷۸ 

* مجموعه 14 جلدی "روایتی از ادبیات فارسی در تبعید"  آماده نشر
** ادبیات فارسی در تبعید؛ در گفتگو با ملیحه تیره‌گل، مصاحبه کننده: زهرا باقری شاد، 12 تیر ماه 1392، برگرفته از سایت رادیو زمانه. https://www.radiozamaneh.com/79691